Störmthal b. Leipzig, Dorfkirche
Zacharias Hildebrandt bouwde dit orgel in de jaren 1722-1723. Dit orgel werd gekeurd door Johann Sebastian Bach, die zopas was aangesteld in het naburige Leipzig. Na de keuring werd een inwijding gehouden van het orgel (en de tegelijk ook heringerichte kerk). Hiervoor kwam Bach over uit Leipzig (met muzikanten en zangers?) en bracht er zijn cantate: “Höchsterwünschtes Freudenfest” ten gehore: BWV 194.
Dit is een zeer feestelijke en groots opgezette cantate, waarin zowaar een hele hoofse danssuite zit verwerkt. Het orgel werd waarschijnlijk gebruikt als een degelijk ondersteunend continuo instrument dat zeker bij de koorstukken gehoord zal zijn, alsmede de omlijstende liturgie zal hebben opgeluisterd. De bouw van het orgel (en de renovatie van de kerk) en de inhuldigingsceremonie (?) werd geheel gesponsord door een naburige maecenas, een man van groot aanzien, die feitelijk ook het hele dorpje ‘bezat’ – overigens zéér klein: momenteel 529 inwoners – Herr Statz Hilmor von Fullen… [ridder van het heilige Roomse Rijk, van Störmthal, Marck-Klebern en Liebert- Wolckwitz, verder nog verbonden aan het hof van de koning van Polen en ere-kamermeester van het prinselijk huis van Sachsen en Assessor bij het Hooggerechtshof.] Da’s niet mis. Nu is hij echter alleen nog bekend vanwege de sponsoring van dit orgel, kortom een voetnoot in de geschiedenis van de muziek. Voor Bachs cantate, surf naar de onvolprezen cantata-website van Aryeh Oron: http://www.bach-cantatas.com/BWV194.htm. Daar vindt u alles.
Pijnlijk détail is dat het orgel eerst door Silbermann zou worden gebouwd, maar dat Hildebrandt (zijn vroegere meestergast) ver onder de prijs van Silbermann dook en daarmee deze opdracht van zijn voormalige baas ‘afsnoepte’. Het kwam nooit meer goed tussen die twee, temeer daar er blijbkaar een afspraak was dat Silbermann het orgelbouwmonopolie had in dit deel van Sachsen. Orgelbouwer Marc nagels meende, dat Silbermann Hildebrandt bij wijze van uitzondering toestemming had gegeven om op zijn territorium een orgel te bouwen, omdat Hildebrandt in die kerk zou trouwen...
Het orgel van Störmthal is Hildebrandts tweede orgel (hij bouwde er in totaal 17) en wordt alom geprezen vanwege zijn heldere klank en schier oneindige registercombinatiemogelijkheden.
In de 18de een de 19de eeuw zijn volgende wijzigingen aan de dispositie aangebracht:
- Tussen 1776 en 1840 werd de Posaunenbass 16 vervangen door een Violon 8.
- In 1840 werd deze vervangen door Principalbass 8 (nog steeds aanwezig)
- In 1905 werden een Gambe 8 en Aeoline 8 toegevoegd.
- De unieke frontpijpen zijn in 1917 verwijderd door het leger en omgesmolten.
- In 1934, Hermann Eule plaatst nieuwe frontpijpen en herplaatst een Posaune 16. Hij restaureert het oude pijpwerk op een voor die tijd zeer respectvolle en kundige manier.
- In 2008 werd besloten het orgel in de toestand van 1723 te herstellen.
Huidige dispositie
Manual C, D – c ’’’
1. Principal 8’ / C, D – c’’’ 2008
2. Praestant 4’ / C, D – cs, c’’’ 2008 / d’ – h’’ 1723
3. Quintadena 8’ / C, D – c’’’ 1723
4. Gedackt 8’ / C, D – c’’’ 1723 / außer c’’, ds’’ 2008
5. Rohrflöte 4’ / C, D – h’’ 1723 / c’’’ 2008
6. Nassat 3’ / C, D – cs, ds-h’’ 1723 / d, c’’’ 2008
7. Octava 2’ / C, D – h’’ 1723 / c’’’ 2008
8. Tertia 1 3/5’ / C, D – h’’ 1723 / c’’’ 2008
9. Quinta 1 1/2’ / C, D – a’, c’’ 1723 / b’, h’, cs’’ – c’’’ 2008
10. Sufflet 1’ / C, D – h, g’ – a’, d’’ 1723 / c’ – fs’, b’, – cs’’, ds’’ – c’’’ 2008
11. Mixtur 3fach / C, D – h’’ 1723 / c’’’ 2008
12. Cornet 3fach / c’ – h’’ 1723 / c’’’ 2008
Tremulant 2008
Pedal C, D – c’
13. Posaune 16’ / C, D – c’ 2008
14. Subbaß 16’ / C, D – c’ 1723
Tonhöhe a = 462 Hz/15 °C
Winddruck: 72 mm Wassersäule
Stimmung: Silbermann 1/6 Komma
Media en geluid
Beschrijving van stadje en orgel: https://www.kirchenquartett.de/ . Een sympathieke introductie van het orgel door mw. K. Marshall op youtube